Chính nên, phạm vi khảo sát theo cách thức lần theo các nhân chứng đã khiến cho địa bàn khảo sát được mở mang ra nhiều địa phận trong tỉnh Thái Nguyên
Với lối tiếp cận định tính, Andrew Hardy đã thực hành nhiều chuyến khảo sát, lần tìm về nơi mang tên Bờ Rạ mỗi khi nghe một thông báo nào đó có thể liên quan đến đồn điền người Pháp trong vùng, hoặc theo chân những người dân Bờ Rạ đã chuyển đi và đang sinh sống nơi khác.
Còn cái định tìm thì đã vang bóng ở nơi đáy nước”. Nhiều nhân chứng được tác giả gặp gỡ và trò chuyện, cùng với việc đối chiếu với các văn bản thư tịch thời thuộc Pháp một cách nghiêm cẩn của tác giả, giả thuyết về ngôi làng mang tên Bờ Rạ nghe đâu trở thành mờ nhạt và xa tắp nơi chân mây.
Tuy nhiên, có vẻ như tác giả đã cho người đọc thưởng thức những thước phim lịch sử “không phải về cái nơi định đi tìm, mà về cái chặng đường mà tác giả đi tìm”.
Nơi đó có những hình ảnh về thiên nhiên, phong cảnh môi trường và cuộc sống của sao nhiều người dân tứ xứ tìm kế mưu sinh được hiện lên sống động trong những trang viết.
Điều này, đã khiến cho người đọc cảm thấy không biết đâu là thực, đâu là hư, tựa như cảm thức của văn hào Trung Quốc Lỗ Tấn, khi ông về thăm quê năm 1921 và nghiệm ra rằng: “Kỳ thực: trên mặt đất vốn làm gì có đường, người ta đi mãi cũng thành đường thôi” (Cố hương).
Quyển sách đáng đọc đối với những người đang hoạt động trong các lĩnh vực sử học, dân tộc học, nhân học và văn hóa học. Đường tới Bờ Rạ – ấn phẩm nghiên cứu lịch sử nằm trong tủ sách Đường mòn lịch sử, do trưởng đại diện trung tâm trường Viễn Đông Bác Cổ (Pháp) tại Hà Nội, Andrew Hardy biên soạn (NXB Tri Thức) lại có một lối biểu thị khác, văn phong nhẹ nhàng, súc tích nhưng vẫn tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc của một công trình nghiên cứu khoa học, khiến người đọc cảm thấy hứng khởi, say mê.
Andrew Hardy đã làm cuộc hành trình lịch sử tìm lại địa danh ngôi làng mang tên Bờ Rạ trong ký ức, vốn được biết đến ưng chuẩn các câu chuyện trong giới học giả Việt Nam, cùng với các dẫn chứng lịch sử được tìm thấy chuẩn y các văn bản thời Pháp thuộc ở trọng tâm Lưu trữ quốc gia 1, cục Lưu trữ quốc gia Việt Nam. Nguyễn Đức Lộc. Chính do vậy, không ít công trình nghiên cứu sử học chỉ dành riêng cho giới nghiên cứu chuyên sâu chứ không đến được với số đông độc giả.
“Bất chấp trở ngại do đồi núi, bất chấp sự huyền bí ảm đạm của rừng độc, con người đã tìm ra cuộc sống của mình ở những đồng bằng rộng lớn”… “Chính giữa thiên nhiên quay cuồng ấy, uy thế ẩn tàng của núi rừng tuồng như muốn thách thức sự bé nhỏ, yếu ớt của những người vỡ hoang – những nhóm dân cư ít oi và lẻ tẻ trên những mảnh đất bằng đã được khai khẩn”.
Hay như một lời bình luận của một độc giả: “Đi đến cùng trời cuối đất vẫn chẳng thấy cái gì! Chỉ thấy một mặt nước hồ mông mênh.
Ông đã dẫn người đọc đi cùng trong hành trình tìm lại địa danh Bờ Rạ với giả thuyết ban đầu ngôi làng này mang tên một chủ đồn điền người Pháp. Lâu nay, trong lối tiếp cận phương pháp luận sử học của các sử gia Việt Nam, các công trình nghiên cứu về một vùng đất, về một thời kỳ lịch sử thường được diễn tả với lối văn phong chính luận, đi kèm với những niên biểu trong quan niệm “phi niên đại bất thành lịch sử”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét