Chúng sẽ trở thành lực lượng xung kích chống lại chế độ lệ thuộc Mỹ hiện thời
Và chúng tôi đã đồng hành cùng dân tộc suốt nhiều thập kỷ qua, với ánh sáng của sự chọn lựa đúng đắn ấy! HỒNG ĐIỂU. Vì thế các em cứ xem thầy như một thiện cảm viên là được rồi. Tôi hơi bất thần về câu trả lời của anh, tuy thật lòng nhưng sao mà đau xót quá! Tôi nói: Anh chọn con đường “văn hóa” trong lúc văn hóa đang suy đồi vì sự xâm lăng của văn hóa Mỹ, tôi nghĩ đó là một chọn lọc có ý nghĩa của người trí thức.
Anh nhìn tôi rất lâu, rồi chậm rãi nói: bây chừ tôi chỉ muốn làm một nhà “văn hóa” thôi. Lúc đó địch chắc sẽ không để yên cho người đã dạy cho lớp thanh thiếu niên Việt Nam tư tưởng chống lại chúng. Tôi nói: Nếu anh dạy học sinh chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, lớp trẻ sẽ làm như anh dạy. Không muốn dấn thân vào chính trị. Năm 1957 tôi bị địch truy bắt, phải tạm lánh lên Sài Gòn, vừa dạy học vừa hoạt động cách mệnh.
2. Nhưng nội hàm “văn hóa” của cái nghề dạy học của chúng ta hiện thời là gì? Phải chăng chúng ta cần nhất mực đưa vào bài giảng chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, khơi dậy nét đẹp văn hóa Việt Nam trong tâm hồn trẻ mỏ, con em của chúng ta trên ghế nhà trường vùng địch chiếm, để đánh bạt những nọc độc của thứ “văn hóa” không đáng gọi là văn hóa? - Đúng vậy! Làm văn hóa thì phải như vậy.
Trường Trung học tư thục Nguyễn Công Trứ. Ngôi trường quy tụ những anh chị em thầy yêu nước, chống lại chính sách “Tố cộng, diệt cộng” của chính quyền Ngô Đình Diệm, một chính quyền phát xít, gia đình trị, sản phẩm của chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ nhằm phá hoại hiệp nghị Genève, chia cắt lâu dài giang san.
Nhưng hơn 10 năm đã qua các em lại gặp thầy ngay ở chiến khu, giữa rừng bom đạn dày đặc của quân địch…! Mười năm phải chăng thời gian đủ cho một chọn lựa xác thực và gan dạ? Chắc không phải nguyên tố thời kì đã quyết định cho một chọn lựa, như thầy đã dạy chúng em - khí phách và bản lĩnh Việt Nam đã giúp chúng ta làm được…”.
Thầy nói chậm rãi, chân thành… như trò chuyện với những người bạn tri kỷ, dù chúng tôi là những học trò nhỏ của thầy: - Thầy giác ngộ lý tưởng từng lớp chủ tức là qua các chiến sĩ song song là những nhà hiền triết của phong trào cách mệnh.
Năm 1954 tôi dạy học ở Tiền Giang, vừa là giám đốc Trường Trung học tư thục Nguyễn Công Trứ - ở thành thị Mỹ Tho. Vì lẽ đó Trường Nguyễn Công Trứ bị địch đưa vào sổ đen: “Một ngôi trường Việt Cộng” ở giữa tỉnh thành.
Thầy không xứng với tiêu chuẩn người đảng viên cộng sản đâu! …Bẵng đi hơn 10 năm kể từ ngày tôi thoát ly gia đình vào hẳn vùng giải phóng công tác; bỗng một hôm ngồi nghe Đài phát thanh giải phóng, tôi được tin thầy, Giáo sư Nguyễn Văn Kiết, là Phó chủ tịch Liên minh các Lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hòa bình Việt Nam, Phó chủ tịch Chính phủ cách mệnh Lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam, phụ trách Bộ Giáo dục và Thanh niên.
Tôi không còn nhớ nguyên văn vì thời kì qua đã quá lâu, nhưng những ý chính thì tôi không thể nào quên: “Thưa thầy! Ngày xưa thầy tâm can với các em là sức khỏe của thầy không kham nổi cuộc sống gian khó, nặng nhọc ở chiến khu, mặc dù thầy chọn chân lý là chủ nghĩa tầng lớp qua luận điểm khoa thuyết giáo phục của chủ nghĩa Marx – Engels - Lênin.
Tới chừng đó, dẫu muốn anh cũng chẳng thể đứng ngoài chính trị được! Vì bởi văn hóa nào mà không mang nội hàm chính trị? Mấy năm sau, khi Mặt trận dân tộc phóng thích Miền Nam Việt Nam ra đời, tôi được tin anh đã ra vùng giải phóng và đang lãnh đạo ngành giáo dục cách mệnh ở một địa phương… Những nhà giáo chúng tôi đã từng có lúc ở ngã ba đường như thế, phải đứng trước những tuyển lựa có quan hệ đến cả cuộc thế mình và hầu hết chúng tôi đã có lựa chọn đúng, đã đi đến cùng, xáp với sự lựa chọn của mình.
Anh sôi nổi hưởng ứng. Ít lâu sau, tôi nhận được thư của thầy. Anh đang soạn giáo án cho tiết dạy ngày hôm sau. Sau vài câu chuyện hàn ôn qua nhiều năm xa rời, tôi ngỏ ý mời anh tiếp tham gia cách mệnh với nhân cách là người trí thức yêu nước, phản đối chính sách “tố cộng, diệt cộng” của chính quyền Sài Gòn.
Những năm đầu chống Mỹ, tôi được phân công đảm nhiệm chi bộ giáo dục ở đô thị Mỹ Tho.
Tôi đến thăm anh ở ngôi nhà nhỏ gần chợ Thái Bình (quận 1). Thư rất ngắn: “Thân gởi em X! Thư em nhắc tôi một kỷ niệm cũ, mà sao lời thư của em dễ thương quá! Chúc em mạnh”… Cho đến nay, thầy tôi, bạn tôi đều đã đi xa, nhưng cái đáng quý của họ chính là sự tuyển lựa, dù có lúc khó khăn, nhưng luôn là sự lựa chọn đúng.
Nhưng sức khỏe của thầy từ nhỏ đã xấu, nay càng kém. Tôi đến thăm thầy và yêu cầu thầy tham dự hoạt động cách mạng, vì trong giảng dạy, thầy thường dẫn tư tưởng của Marx, Engels, Lênin… Thầy tiếp chúng tôi trong ngôi nhà riêng dành cho những nhà giáo lão thành. Thật bất ngờ! Cơ quan tôi đóng xa nơi thầy đang ở, cũng trong vùng giải phóng, tôi mừng quá, thức suốt đêm viết cho thầy một lá thư.
Chân lý mang tính khoa học đó đã là lẽ sống tinh thần của thầy. Anh lặng lẽ nghe tôi, mắt đăm đăm, xa xôi trong suy tư… Tôi hiểu rằng trong anh đang có cuộc chiến đấu gay gắt giữa một bên là lý tưởng, hoài bão một thời chúng tôi đã cùng nhau sôi nổi tham dự cách mệnh Tháng Tám 1945 và một bên là hoàn cảnh ngày nay - nói như nhà văn Nam Cao, “sống mòn” dưới đe dọa chết người của bộ máy đàn áp kinh khủng dưới chế độ Sài Gòn.
Thầy tốt nghiệp khoa Văn và khoa Triết ở Đại học Sorbonne, Pháp, từ những năm đầu thế kỷ XX; rồi về dạy học ở Cần Thơ, Mỹ Tho.
1. Ở Sài Gòn tôi có người bạn thân, cũng là thầy, đã cùng tôi tham gia Học sinh Cứu quốc những năm đầu Nam bộ kháng chiến.
Thầy chẳng thể xông pha được như các em; lại càng khó thích ứng với cuộc sống kham khổ ở bưng biền.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét