Chị vẫn nhớ như in Hàng Bồ với những ngôi nhà lớn như cửa hiệu Quảng Hưng Long
Để hiểu tiên tổ ta đã đào tạo kiến thức tu thân trị quốc thế nào. Đã ngoài năm chục tuổi. Chị bảo: "Vì mới đầu cần chú thích ảnh. Việt kiều ở Pháp. Ở Việt Nam. Vì cùng đời quãng bát tuần. Ba má chị cho con trai sang Pháp để tránh bị bắt lính. Ngọn ngành câu chuyện là thế này: Năm 1985. Bộ sách này ra đời do một sự ngẫu nhiên. Bản thảo xong từ năm 1989. Viết nhỏ. Đòi hỏi công phu tìm tòi.
Dưới là phụng. Gia đình chị là tư sản nhỏ. Đạo Nho đến nay vẫn có chỗ đứng. Người nhỏ nhắn. Tìm ra các chứng cớ. Rivìere de Thu là sông Thù (tàng trữ trong kinh Lễ). Chữ dưới lại to và lệch sang bên phải? Lại viết ngược.
Chị cũng dịch một số tuyển tập truyện ngắn nước ngoài sang tiếng Việt. Nhưng công phu nhất và có giá trị nhất là hai tập của bộ sách nghiên cứu về khoa cử Việt Nam: Thi hương (425 trang) và Thi hội. Áo xống giản dị. Tóc đã đốm bạc. Cùng học thời Pháp và cùng là dân Hà Nội chính cống.
Cần tìm ra ai đúng ai sai. Chị xuống thang máy 5-7 tầng hầm. Bỏ hàng chục năm nghiên cứu khoa cử xưa hữu ích gì? Chị đáp là để đóng góp cho quốc học.
Có lần chị về Hà Nội để dự một cuộc hội thảo của trọng tâm nghiên cứu Quốc học.
Khoa cử xưa không phải chỉ là thi văn học. Cho đối tượng là Việt kiều và người nước ngoài. Sau hơn nửa thế kỷ.
Năm 1952. Sửa được những ý nghĩ sai lầm của mình. Tiếc thay. Trí thức và phiên dịch viên làm việc cho quan Khâm sứ Hà Nội. Xin kể lại một số vụ rối rắm mà "thám tử văn học" chị Quỳnh đã điều tra được.
Được biết là ở Thư viện nhà nước Paris còn 2 chiếc bưu ảnh thời kỳ này. Chị mua được cuốn sách của người Pháp viết về Đông Dương có một loạt ảnh về lễ xướng danh trường thi Hà Nam năm 1897 (do Salles chụp).
Trụ sở báo chữ Tây của Phạm Lê Bổng. Hiểu biết kỹ thuật ảnh. Vụ tài liệu Pháp ghi địa danh không có dấu. Chị thích quá vì đã đọc sách về đua của Ngô Tất Tố và Chu Thiên. Hoá ra: chữ Nho đọc từ phải sang trái.
Thi đình (515 trang khổ to) có những ảnh lịch sử rất quý. Tìm ra hai tấm bưu thiếp đã mờ. Kèm thơ văn về thi và một ít ghi chú đơn giản. Mặc dầu rời Việt Nam vào tuổi 21. Có cửa hàng đồ dệt với khoảng chục công nhân dệt. Ở Hà Nội. Chị được học 4 năm ở tỉnh thành dệt Lyon và tốt nghiệp Trường cao học kỹ thuật dệt.
Vụ thời trước có học Nam sử không hay chỉ học Bắc sử? Phải chăng khi Pháp cải cách khoa cử năm 1909 mới đưa Nam sử vào chương trình? Nghiên cứu thì thấy các cụ đã học Sơ học thức tân. Tôi không ngờ lại có một trường hợp rưa rứa. Tìm hiểu. Chị dự dịch thơ Việt sang tiếng Anh và hiệp tác với một số tùng san hải ngoại. Ra lệnh nên viết to.
Việc toàn quyền Paul Doumer bôi nhọ Văn thân. Biến chị Quỳnh thành một "thám tử văn hóa" vạn bất đắc dĩ. Bản thảo cuốn sách phổ quát dày dần thành sách nghiên cứu. Chị nảy ra ý nghĩ sưu tầm bộ ảnh đầy đủ hơn. Điều tra. Tôi Hàng Gai. Nhà in Lê Cường. Chữ trên là chỉ.
Một phần ba về Nam sử. Tầm cỡ các tác phẩm của Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp. Ấy là chưa kể nhờ đọc sách. Việt kiều có người hỏi: thời hiện đại hóa. Sau chị thấy cần viết lại kỹ hơn. Chị gốc Hàng Bồ. Đòi đi cùng em sang Pháp học. Tôi dần vui thích với công việc mình làm. Chị Quỳnh đã học trường Albert Sarraut. Phụng là việc của quan.
Chị chuyển sang học Anh ngữ và đỗ tấn sĩ Trường Sorbonne - Paris. Tôi phải tìm tòi và khám phá ra là các sách sử của ta viết không giống nhau.
Sao ta không quan hoài? Hữu Ngọc. Từ kỹ thuật chuyển sang văn học. Kỳ thi văn sách bàn về thuật trị nước mới là hiểm yếu". Tôi đã mở rộng kiến thức. Ăn nói nhẹ nhàng. Vì dị ứng với hóa chất. Tra mãi mới ra Cau Do là Cầu Đơ (chỉ Hà Nội). Cho là vì các nhà Nho thi hỏng nên bất mãn. Chị định xuất bản một cuốn sách ảnh. Vụ cái biển "phụng chỉ": sao chữ trên lại nhỏ. Nhưng có ý nghĩ đóng góp cho từng lớp hơn nhiều! Chuyện chị Chân Quỳnh.
Nhan đề là Hoa thơm cỏ lạ. Chúng tôi đã thấy hợp chuyện. Vì phần chú thích vẫn còn nhiều nghi vấn lịch sử.
Chỉ năm ba câu trao đổi. Chỉ là việc của vua. Khoa cử liên hệ đến vận mệnh nước nhà trong gần nghìn năm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét